yanhak

Çalışanlara Sağlanan Fayda ve Yan Haklarda Vergisel Avantajlar

5 01 2021

Şirketler, çalışanlarına verdikleri aylık ücret dışında çeşitli faydalar ve yan haklar da sağlamaktadırlar.

 

Çalışanlara Sağlanan Fayda ve Yan Haklarda Vergisel Avantajlar

Bu fayda ve yan haklara kira yardımı, binek aracı tahsisi, yemek ve ulaşım kartı verilmesi, bonus/ikramiye verilmesi, sağlık sigortası yaptırılması gibi uygulamalar örnek gösterilebilir.

Bu uygulamalar, her şeyden önce çalışanlara sağlanan olumlu katkılar olduğundan onların motivasyonunu ve kurumsal aidiyetlerini artırmaktadırlar. Diğer taraftan, bu fayda ve yan hakların vergi kanunları karşısında çeşitli sonuçları bulunmakta olup bazı durumlarda vergisel avantajlar da içermektedirler.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesinde ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmıştır. İşveren perspektifinden ise çalışanlara verilen ücretler bir gider veya maliyet kalemi olarak kurum kazancından indirilebilmektedir. Bu nedenle, çalışanlara sağlanan fayda ve yan haklar, genellikle ücret tanımı içerisine girdiğinden çalışana verilen net ücret olarak kabul edilip brütleştirilmek suretiyle kurum kazancının tespitinde bir gider veya maliyet olarak dikkate alınırlar. Dolayısıyla, bu tür uygulamalarla çalışanların motivasyonları artırıldığı gibi kurumlar vergisi matrahından indirilebilir gider/maliyet unsuru söz konusu olmaktadır.

Ulaşım ve Yemek Harcamaları

Çalışanlara sağlanan fayda ve yan haklardan bazıları gelir vergisi istisnası kapsamında olduğundan, bu faydaların çalışanlara verilmesi durumunda ücret stopajı yapılması söz konusu olmayacağından şirketler ve çalışanlar açısından ilave bir avantaj söz konusu olabilmektedir. Örneğin, 2019 yılı sonunda yapılan yasal değişiklik sonrasında çalışanların işe geliş gidişleri için verilen taşıma kartı/bilet tutarlarının 2021 yılı için günlük 13 TL’si gelir vergisinden istisna edilmiştir. Ayrıca, çalışanlara yemek kartı verilmesi durumunda, 2021 yılı için günlük 25 TL’lik tutar gelir vergisinden istisnadır. İstisnanın uygulanması için ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması gerekmektedir.

Kira ve konaklama giderleri

Vergisel perspektiften, çalışanlara sağlanan kira yardımları ücret olarak değerlendirilmektedir. Ancak, vardiyalı üretim yapılan işletmeler ile turizm, inşaat gibi sektörlerde yaygın olan ve hizmet koşulları ve vardiya saatlerinde aksama olmaması için çalışanlara tahsis edilen yatakhane/lojman mahiyetindeki uygulamalar vergi yargısınca ücret kapsamında değerledirilmeyip bu yerlere ilişkin giderler doğrudan kurum kazancından indirilebilmektedir.

Araç Tahsisi

Yönetici çalışanlara sağlanan makam aracı uygulamaları ise vergi inceleme elemanlarınca eleştirilse de, bu araçların özel ihtiyaçlarda kullanıldığına dair somut tespitler içermediği, yöneticilere araç tahsisi uygulamasının ticari teamüller gereği temsil ve ağırlama gideri ve işin gereği olduğu gerekçesiyle düzenlenen raporlara dayanılarak yapılan tarhiyatlar ve kesilen vergi cezaları vergi yargısınca kaldırılmaktadır. Dolayısıyla, makam araçları işle ilgili olarak kullanıldıkları sürece kurum kazancından doğrudan indirilebilmekte; çalışanların özel ihtiyaçlarında kullanılmaları halinde ise özel ihtiyaçta kullanılan kısma isabet eden araç giderleri net ücret kabul edilip brütleştirilerek giderleştirilebilmektedir. Diğer taraftan, 2019 yılı sonunda yapılan yasal değişiklikler ile şirketlerin satın aldıkları veya kiraladıkları araçlara ilişkin giderlerin kazançtan indirilmesine sınırlar getirilmiştir. Yasal düzenlemeye göre, binek otomobili kiralamalarında 2021 yılı için aylık 6.000 TL’ye kadarlık kira giderinin indirimi kabul edilmekte, araç giderlerinin de %70’nin mali kazançtan indirimine izin verilmektedir. Satın alınan araçlarda ise 2021 yılı için 150.000 TL’lik ÖTV ve KDV’nin giderleştirilmesine izin verilip, 170.000 TL, ÖTV ve KDV araç maliyetine eklenmişse 320.000 TL üzerinden ayrılan amortismanın kurum kazançtan indirilmesine izin verilmektedir. Söz konusu düzenlemedeki bu kısıtlamalar sonrasında çalışanlara araç tahsisinin vergisel avantajlarının azaldığını söylemek yanlış olmayacaktır.

Hisse Edindirme

Birçok ülkede sıkça görülen çalışanlara sağlanan diğer bir fayda hisse edindirme planlarıdır. Bu planlar aracılığıyla, çalışanlara belli şartlarda, çalıştıkları şirketlerin hisselerini düşük bedelle veya bedelsiz olarak edinmeleri sağlanarak onların şirkete ortak olmalarına imkan tanınmaktadır. Ülkemizde hisse edindirme planlarının vergisel durumuna ilişkin olarak açık yasal ve ikincil düzenlemeler bulunmamakta olup vergi idaresi özelge bazında açıklamalar yapmıştır. Vergisel bu eksiklik ve belirsizlik nedeniyle, şirketler ve çalışanlar açısından önemli bir uygulama ve motivasyon aracı olan hisse edindirme planları, istisnai birkaç örnek dışında maalesef ülkemizde yeterince uygulanamamaktadır.